1
-
THE SCIENCE OF PRANAYAMA
  

  
SERVE LOVE MEDITATE REALIZE
THE DIVINE LIFE SOCIETY

  

  
 : 
 :  ,  (), 
www.sivanandaonline.org, www.dlshq.org
   
   :
(, )
2
©   
ISBN 81-7052-072-X
HS 122
PRICE: ₹75/-
'   , '  
        '- 
  , . ,
  , '  
For online orders and Catalogue visit: dlsbooks.org

                 
              ' '   
            ,    
3
                  
 ,         
     , -     
                  
                  
                 
        ,           
 
             
                , 
               
  
            ,    
                
               ,   
  ' '     
-   

       , ,      
    ;                 
           ,         
   ,                    
           ,          
                      
            -     
              ;       
                 
4
    ,      ,        
                    
   ,      ;  -       
                  
       ,        , ,
 ()    ;             
            ,        
          ,    ,  
     ,            ,  
                    
                  
      ;            
               
     ,    -      
        ,   ,       
                   
                 
              - 
       ,         
         -   ,    
  ,   -        
                   
      -             
                    
      ,            ,  
 ,             
            ,       
     -             
                ,
          ,          
          ,          
           ,         
                -
                
                  
                    
                 
  ,             
5
               -  
                 
       ,           , 
      ;    -   ,      
                    
               ,  
           ,        
                  -
                    
                  
    ,           ,   
  ''      ()   ,  -   
             ''     
                    
-                ,
, , ,  , ; ''         
,  ,  ,        ,    
  -          -     
              ——     
        --          
                  
            ,       
       -          
             ;      
                
      ,             
  -             
    -     -     
           
         ,  -   -  
     -        ,    
  ,                
     -   -       
                 
       
   ?             ,
-                , 
  ,          ,  ,   
       !
6
        -      
-  , -, -         
-
 2
 3
  11
.    11
.    ? 11
7
.    13
. -    13
.    13
. -    14
.    14
.   14
.    16
.  17
.  18
. - 18
.  19
. - 19
.  20
.  20
.  20
.  21
.  21
.  21
.  21
  22
. - 22
. -  22
.  23
.  23
.  23
. - 24
.   25
.  25
.    25
.  25
.  26
.  26
.    26
.   26
8
.     27
.  27
.  27
.  28
.  29
.  30
. - 30
. - 31
. - 31
.  -  32
. - 32
  33
.    ? 33
.  33
.  33
.  34
. -  35
.    36
.     38
.   39
.   39
. -   39
.  () 40
.  () 40
.  () 40
.  () 41
.     41
.  42
.   43
.   43
.      43
.     44
.    44
.    45
9
.   45
.  46
.  46
.  47
.  48
.  48
.  49
.  50
.  50
. -  50
.  -  50
.   51
.  52
.    52
.      52
.   54
 60
.     60
. - 61
()   61
()   61
()   61
() - 62
()   62
.     62
.   62
.   63
.    69
.  -  69
.  70
10
-
 
.   
11
             
           : "     "
     -     
   -           -     
                  
                 
                     
                  
           - -    
-               ,         
          -     - ,   
                 ,   
                  ,  
  
         ,         
 ,                 
       
             -  -
                
.    ?
"    ,     ",      -   -
"      "             
               
, ,  ,  -         ,     
   ''     ,          
                 
     ,           
                -  
                     
   ,                 
         ;          
          ,        
               ,
                
              -    
                    
12
             ,     , -
  ,   ,  , , -, ,  , ,
-,   ,       , , , , , ,
 ,  ,               
               ,    
                ,  
    
     , ,         
 ,                 
     ()   ()    
        ,        , 
      ,       ,         
                     

-                  
             ,    
                
                 
          - ,    
 -               
                    
 
                
       ,  ,     
    -            -  
    ,          ,      
       -         , 
   -               
         ,       ,
       
                  
 ,                 
    ,  ,            
,          ;         
              (  )  
 ,                  
13
,                  ,  ,
 ,   ,   ,            
  - "   "
.   
        ,       : () , () ,
()   ()        ;         : () ,
() , () , ()   ()   -     
                   
    ,     ,     ,      
    
. -   
, , ,      -     -,  
   ,     ,          
-                -
 
              -
              
             ,     
.   
 ,                
               
              -  
. -   
       ( )       
( ) ,     ( ) ,      ( ) ,  
  (. )       ( )       
14
                    
          
.   
                   
   ,                
                  
      ,                
            ,  ,    -
                   , 
                   
          -           
 
. 
            -   
           -      
         ,          , 
     -           
      -           
  -    ,         -    
         -     -
                  
                  
                 ,     
     ,       -      
          ()      
  ..            
             ()   
- .. ( )            
 ,   ,    
     ,   , -  -  -  
- , -,              
       -    -    -  -
                   
     -             
15
   -       ,   ,,    

                 
                   
               
 -    -          
      -    ,          
;                
        , ,          
   ;           -   
  -              
   -             -  

      -     ,       
   
                  
           ,  ,    
                 
                   
                   
           - -      
         -        
     -,     ,     
                  
                  
    
              
                  
                    
                  
  ,           
                
            -  
            -      
    
16
     ?              
?                  
               
    -             
  -              

.   
                
       ;          
                
                 
           ,        
                   
             -      
                
       ()       
17
. 
           -  -
                     
                 
                      
,               
  , , , , , , , ,  
                 
 ,         ,        
              -     
   ,      ,      
18
. 
 -             
               
                  
      -         
                
                    
(    )       ,     
 ,               
                  
                   - 
             ,     -  
        
. -
          ;      
               
       :  ( )  ,  ( )  
 ,  ( )  ,  ( )  ,  ( )    
( )                   
        Sacral Plexus  , Prostatic Plexus 
19
, Solar Plexus  , Cariac Plexus  . Laryngal Plexus    Cavernous
Plexus     
. 
                 
    ,   , ,       
  
. -
          ,   
  -           ()  
           